Çukurhan
Saraçlar arastası île Ekin loncasınin Şeftali sokağı arasındadır.İinşa tarzına göre, hanın XIV-XV. yüzyıllarında yapıldığı tahmin olunmaktadır. Burada, üstü tonozlu bir çarşının da bulunduğu kalan izlerden anlaşılmaktadır.
Çarşı içine açılan kapı kanatlarının 2 m. daha içerde olduğunu kapı üstündeki oda, dört duvar üstüne oturtulmuş kubbesiyle bugüne kadar sağlam kalmıştır. Bu odanın ikili üçlü ufki tuğlaların çevirdiği küçük yönü taşlarla yapılan muhtelif klasik duvarında bir penceresi vardır.
Burada bulunan Bursa tipi bir kemer, 15 cm. kadar bir girinti yaparak bir niş vücuda getirmiş ve boş sathinin içinde iki merkezli klasik kemerle pencere açılmıştır. Odanın cephe saçağı altında küçük tuğladan konsolcuklar kul- lanılmıştır. Başka binalarda görünmeyen bu tarz, Bergama için bir özellik taşımaktadır. Dört köşe olan avluyu iki kat eyvan (hayat) çevirmektedir. Bunlardan alttakiler tonoz, üsttekiler kubbe ile örtülüdür.
Dört köşe olan ayaklar kaba yontulu taş ve kireç harçla yapılmıştır. Bunlara kemerler ve kemerler üzerine de tonozlar binmektedir, ikinci katta ise kubbeler iki paye ile duvardaki kemere bağlanan yan kemerlerin teşkil ettiği dört yarım daire üzerine oturtulmuştur. Eyvanı teşkil eden her kemerin arka taraflanna birer oda yapılmıştır. Odalar yarım direk şeklindeki tonozlarla örtülüdür. Yalnız köşelerinde üç satıh tonoz vardır.
Hanın kuzey duvarı 33 m. uzunluğunda olup, ufki tuğlaların çevirdiği küçük yönü taşlarla yapılmıştır. Bu duvarda altlı, üstlü tuğladan sivri kemerli 8 pencere vardır. Burada eskiden bîr kapı bu- lunurken, hanın üç mirasçıya paylaşımı üzerine son senelerde yeni bir kapı daha açılmıştır.
Hanın ortasında bir kuyu vardır.Derinliği 10-15 m. arasında değişen su bulunmaktadır.
Taşhan
1432 yılında inşa edilen handa devşirme malzeme bol miktarda kullanılmıştır. Cephesinde antik taşların kullanıldığı yapının üst katları tuğla-taş almaşık örgüye sahip idi.Yapı harap durumdadır. Rüştiye Mektebi caddesinde ve Küplühamam yanındadır. Kapısı üstünde bulunan kitabesine göre, bu kervansaray. Sultan Mehmet'in oğlu Sultan Murat zamanında, Hatip Mahmut'un oğlu Hibeytullah tarafındon 835 (1432) tarihinde yaptırılmıştır. Kitabenin bulunduğu açıklık yontulu taşla işlenmiş ve bunun altına klasik (9 taşlı) basık Türk kemeri ve mermer söveler yerleştirilmiştir.Kapı önünde bir tonoz veya kubbenin bulunduğunu, kalan kemerin izlerini anlatmaktadır. Kapıdan girilince sağdaki oda ile, sonradan ahır haline getirilen bazı odalar ve şimdi kapışı caddeye açılan bir oda (yazıhane) tonozludur. Tonozları çökmüş olan yerlere ahşap örtü yapılmıştır.
Bina, esasında bir katlıydı. Çeşitli antik sütun, başlık ve altlıklar kul- lanılmak suretiyle meydana getirilen saya arkasına odalar dizilmiştir. ikinci kat, sonradan ahşap oîarak yapılmıştır. Büyük kapının tam karşısında ahır kapışı vardır. Kapı, iki merkezli klasik (19 taşlıdır) Türk kemeridir.
Ahır, 21.5x8 ölçüsünde tonoz örtüsüne kadar yüksekliği 5 m.'dir. Ahır, yontulu büyük taşlarla meydana getirilmiş 4 kemer üzeri ne tonozu oturtmak suretiyle yapılmıştır. Tonoz üstündeki toprak tabakasının ağırlığını azaltmak, aynı zamanda harici hararete karşı ayırma malzemesi olmak üzere, arasına cam kabukları konulmuştur. Ahır kapısının iki tarafındaki tonozlu iki oda, sonradan kiremitle örtülmüştür. Burada bulunan dört köşe planlı kuyu 30 yıl önce kapatılmıştır.
Kuyu etrafında bulunan sekiz köşeli taş çerçeve ile suyun akması için yapılan taş oluk döşeme arasında görülmektedir. Yalaklar ise kaldırılmıştır. Ayakyolu yapılmış olan odada ocak izi bulunduğuna göre,burasının yemekhane ve sonradan kahve ocağı olarak kullanılmış olduğu anlaşılmaktadır.
Hanın, incirli mescit tarafında bulunan duvarı, binanın yapışı hakkında iyi bir fikir vermektedir. 28.40 m. uzunluğunda olan duvar antik trahit blok taşlardan sonra, tuğlalann çerçevelediği klasik şekilde meydana getirilmiştir. Burası, iki dişli kirpi saçağı ile nihayetlenmektedir. Saçağın üstünde bulunan moloz duvar ise sonradan yapılmıştır. Bu duvarda bulunan düşey (mazgal şeklinde) dar pencereler 15x40 cm. ölçüsündedir.
Bunların taş üst eşiğinde, üzerine oyma olarak, Türk tarzında iki merkezli kemer işlenmiştir. Bu pencerelerden yalnız birisinde iz kalmıştır.