KÜLTÜRLERİN BEŞİĞİ BERGAMA
BERGAMA AKROPOLİS'iPergamon antik kentinde araştırma ve kazılar 1874'de başlamıştır. Alman mühendis Cari Human, antik parçalar bulmuş, 1878'de Alman Arkeoloji Enstitüsü kazılara başlamıştır. 1927'ye kadar süren kazılarda Akrapolis çıkarılmıştır. Alman Arkeoloji Enstitüsü, Wolfgang Radt başkanlığında onarımlarını sürdürmüşlerdir.
Bergama antik kentini, gelişim evrelerine bolum bolum incelemek gereklidir.
HEROON: Yapının kalıntıları, yukarı kente çıkan rampanın solundadır Ya[ Pergamon Kralları, I. Attalos ve II. Eumenes in kültü (dinsel merkez) olduğur Attaleion yada Eumeneion diye bilinir. 18x21 m boyutlarında bir peristildirfçevresi sütunlu t ile çevrili yapı). Ana girişi güney batıdadır; ayrıca kuzeybatı da bir kapısı daha vardır. Asıl k odası, avludan ayrılmış geniş bir ön galerinin arkasındadır. Roma döneminde duvarları me kaplanmıştır. Heroon da gömüte rastlanılmamıştır. Helenistik ev kalıntıları olan Heroon'un doğusunda, sarnıç evinin altında cok sayıda su yolu kanallarına rastlanmıştır. Kuzeyinde ise dizi dükkan sıralanır.
ATHENA KUTSAL ALANI: Tiyatro terasının üstündedir. Günümüzde yalnızca temelleri kain Bergama nın en eski tapınağıdır. Bölümlere ayrılmış cellası (kült odası) ile Dor düzeninde bi peripteros'tur. Tapınak, Zeus v Kent tanrıçası Athena'ya adanmıştı. Sütunlu galeriler ve giri yapısı II. Eumenes döneminde kralın Galatlar, Makedonyalılar' karşı kazandığı başarılarının anısına yapılmıştır iki katlı galerilerin, ust katlan lon, alt katları Dor düzenindedir. Arka duvarlarda heykel konulması için nişler vardı. Ust katlardaki mermer korkuluk yüzeylerinde, kabartma olarak düşman silahları betimlenmiştir. Yapıyı; Kral Eumenes'in Athena'ya adadığ sanılmaktadır.
KÜTÜPHANE: II. Eumenes, kuzey galerinin doğusuna Helenistik Dönemin'in en büyük kitaplıklarından birini yaptırdı. Girişi kuzey galerinin ikinci katındaydı, dışarıya açılmıyordu. Günümüzde ki kalıntılar da, kitaplığın birinci katı ile galerinin ikinci katı belirgindir. Kitaplığ doğusunda ki bolum okuma salonudur. Korunabilmiş olan kuzey ve doğu duvarlarında, döşemeden 50 cm yüksekliğe kadar kimi delikler görülür. Bunlar ahşap rafların kenet delikl Kuzey duvarın ortasında ki podyumda, Berlin'deki Pergamon müzesinde saklanan Athena Parthenos Heykelinin bir küçük örneği durmaktaydı. Okuma salonu ahşap damlıydı; duvarle üst bölümündeki pencerelerden ışık alıyordu. Antik kayıtlara göre, Antonius I. O. 41 de 200 ruloyu içeren büyük kitaplıktaki yapıtları, Kleopatra'ya armağan etmiştir.
SARAYLAR: Athena Tapınağı ve kitaplığı çeviren galerinin doğusundaki saraylar oldukça yal yapılardır. Odalar sütunlu avlu çevresine dizilmiştir. En güneyde ki 25x25 m boyutlarındaki y II. Eumenes'in sarayıdır. Kuzeyinde geniş bir salonla ona bağlı bir kült odası vardır. Avluda sı güneybatı köşesinde sarnıç yer alır. Batıdaki odada Hephaistion imzalı mozaik vardır
DEPOLAR VE SU YOLLARI: Yukarı kentin kuzey kenarında, birbirine koşut beş uzun yapıda oluşmaktadır I. Eumenes döneminde yapımına başlanıp, II. Eumenes döneminde son biçimi almıştır Depoların dışında, günümüzde Aşağı Agora'da korunmakta olan 13 değişik çapta 9 gülle bulunmuştur. Depolar dizilişleri ile savunma duvarları oluşturuyordu. Kışla depoların 5 üstündeki terastaydı. Depoların kuzeyinden görülen su kemerleri Roma dönemine ilişkin yapılardır. Helenistik su yolları I. O. ti. yy. da yapılmış ve uç kol halindedir. 50-75 cm uzunluğunda 240. 000 toprak kunkten oluşmaktadır. Madra Dağı'ndan Yukarı Kent'in karşısındaki depoya gelen su buradan tunç borularla kente dağıtılmaktaydı.
TRAIANEUM: Tapınak tanrılaştırılmış Roma İmparatoru Traianus için başlanılmış İmparator Hadrianus döneminde bitirilmiştir. Kazı da kutsanan iki imparatorun dev heykelleri bulunmuştur. Beyaz mermer tapınak yüksek bir podyum üstünde, Korint düzeninde peripterostur; sütunlu galerilerle çevrilidir.
TİYATRO VE TİYATRO TERASI: Bergama tiyatrosu, çok dik bir yamaca dayalı, Helenistik dönem mimarisini yansıtan bir yapıdır. 10. 000 kişilik , 80 oturma yer Caveadan oluşmaktadır. İmparator ve yüksek rütbeli görevlilere ayrılmış en alt sıradaki bölüm mermer, üst yanı andezittir. Tiyatro terasına, güneyde yer alan üç kemerli kapıdan girilir. Sağında ve solunda Dor düzeninde galeriler yer alır. Antik Çağ'ın en dik tiyatrolarından biridir.
DIONYSOS TAPINAĞI: Tiyatro terasındadır. 25 basamaklı podyum üstündeki tapınak, iyon düzenindedir. Yalnız ön yüzünde sütunlar bulunan andezitten yapılan tapınak daha sonra mermere çevrilmiştir. İmparator Carakalla, kendini Yeni Dionysos1 ilan etmiş, tapınağı büyük ölçüde onartmıştır. Bu nedenle Carakalla Tapınağı olarak ta bilinir.
YUKARI AGORA: Zeus sunağının güneyinde, bir teras aşağıdadır. Agora kare biçimindedir; güney ve kuzey doğusunda Dor düzeninde sütunlu galerilerle çevrilidir. Agora'daki yapılardan ancak batısındaki küçük tapınak ile sunak günümüze gelebilmiştir. Mimari parçalara göre tapınak, prosrylos planlı ve karmaşık düzendedir. Kuzeyde, yolun agora dan çıktığı, niş biçimli yapının altında, Zeus Sunağını bulan Cari Humann'ın ( 1839 - 1869 ) gömütü vardır. .
DEMETER KUTSAL ALANI: 100x50 m'lik alana kuruludur. Philetarios ve kardeşi Eumenes anneleri Boa için yaptıımışlardır. Templum in antis planlı andezitten inşaa edilmiş olan tapınak, Roma döneminde mermer ekle prostylos plana dönüşmüştür. Andezit sunağın iki yanı, kabartma kıvrımlarla bezelidir. Helenist galeriye Roma döneminde Krinth yada lon düzeninde ekler konulmuştur. Galerinin doğusunda, dinsel oturma törenlerin izlenmesi için 800 kişilik oturma yeri bulunmaktadır.
HERA KUTSAL ALANI: Gymnasion'un kuzeyinde, iki teras üstündedir. Ön odanın baş tabanındaki yazıttan, II. Attalos döneminde Hera Basilea için yapılmıştır. Tapınak, podium üstünde, iki yanı korkuluklarla çevrili dört sütunlu Dor düzeninde ve yapının ön yüzü güneye dönüktür. Kült odasında Zeus un ya da II. Attolos'un olabileceği sanılan büyük bir erkek heykeli bulunmuştur. Tapınağın batısında yuvarlak oturma bankı ile heykel kaidesi, doğusunda sütunlu galeri yer alır.
ZEUS SUNAĞI Athena tapınağının güneyinde, bir terastadır. Helenistik dönem, anıt mimarisinin en güzel örneği olan sunaktan, günümüze Bergama'da ancak temelleri kalmıştır. Zeus sunağı Berlin'de sergilenmektedir. Athena' ya adanan yapıt, II.Eumenes zamanında, Galatlara karşı kazanılan savaş anısına yapılmıştı. Sunak, doğudan girilen geniş bir alanın ortasındadır. Anıtsal yapı, üçlü podyum üstündeki mermeri çevreleyen at nalı biçiminde sütunlu galeriden oluşmaktadır. Temelin üzerindeki kabartmalı frizde Helenistik heykeltraşlığın en başarılı örneği görülmektedir. 120 m uzunluğunda, 2.30 m yüksekliğindeki frizde, tüm tanrı ve tanrıçalar betimlenmiştir. Doğu'da; Zeus, Athena, Apollo, Artemis ve Leto'nun) Tanrılar ve Gigantlar Savaşı'nın bir bölümü görülür. Kuzey de Orion, Yazgı tanrıçaları Moiralar, Gece tanrıçası betimlenmiştir.
Güneyde Güneş tanrısı Helios; batıda deniz ile ilgili betimler yer alır. Sütunlu galeri duvarlarında, Bergama Krallık soyunun atası sayılan Telephos ve kimi kahramanlar bulunmaktadır. Ara Pacis Augustus Sunağı'nın öncüsü olan Zeus Sunağı tapınaktan ayrı bağımsız bir yapı olması Klasik Çağlar boyunca heykeltraşlık değeri ve mimari açıdan bir dönüm noktasıdır.